Türkiye'nin en değerli tekstil hammaddelerinden biri olan ipekte büyük bir kriz yaşanıyor. 1990’lı yıllarda 30 bin olan ipek üreticisi sayısı 1.600’e, ipek böcekçiliği yapan köy sayısı ise 2 binlerden 500’e kadar geriledi. Son dört yılda ithalat rekor seviyeye ulaşırken, ihracat 1 milyon dolara kadar düştü.
Üretim Gücü Kayboluyor
Daha önce Ankara keçisi tiftik üretiminde yaşanan kaybın bir benzeri ipek sektöründe de yaşanıyor. 1990’larda binlerce ailenin geçim kaynağı olan ipek böcekçiliği, giderek dışa bağımlı hale geldi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, ipekböcekçiliği yapan hane sayısı 30 binden 1.600’e kadar düşerken, ipek böcekçiliği yapan köy sayısı da 500’e geriledi. 2023 yılı itibarıyla ipek ithalatı 27 milyon doları aşarak son dört yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Buna karşın ihracat sadece 1 milyon dolarda kaldı.
İpeğin Değeri Pamuktan 20 Kat Fazla
Dünya genelinde önemli bir tekstil hammaddesi olan ipek, lüks tüketim mallarında kullanılıyor. İpek ürünleri küresel tekstil üretiminin sadece %0,2’sini oluştursa da, yüksek fiyatı nedeniyle milyarlarca dolarlık ticaret hacmi yaratıyor. İpeğin pamuktan yaklaşık 20 kat daha değerli olduğu belirtiliyor. ABD, İtalya, Hindistan, Fransa ve Çin en büyük ipek tüketicileri arasında yer alırken, en büyük üreticiler ise Çin ve Hindistan olarak öne çıkıyor.
Üretim 2018’den Sonra Düşüşe Geçti
Türkiye’de ipek böcekçiliği 2018’den sonra keskin bir düşüş yaşadı. TÜİK verilerine göre, 2014 yılında 340 olan ipekböcekçiliği yapılan köy sayısı, 2024 itibarıyla 508’e yükselse de 2018’de 693 seviyesinden sonra sürekli azalma gösterdi. Aynı dönemde üretici sayısı %26 azalarak 2.210’dan 1.631’e düştü. Ayrıca, 2015 yılında 114,7 ton olan yaş koza üretimi, 2024’te 84,8 tona geriledi. Sektörde yaşanan bu gerilemenin, artan üretim maliyetleri, genç nüfusun tarımdan uzaklaşması ve destekleme politikalarındaki değişimler nedeniyle olduğu belirtiliyor.
Dış Ticaret Açığı 25 Milyon Dolara Ulaştı
İpek böcekçiliğine yönelik bazı teşvikler bulunsa da, bu destekler üretimin sürdürülebilirliği için yeterli olmuyor. Üreticilere kilogram başına 1.000 TL temel destek verilmesine rağmen, tarımsal ilaçlamalar nedeniyle yaşanan zehirlenmeler, kırsaldan şehre göç ve ipek böcekçiliğinin yılda yalnızca bir kez yapılabilmesi gibi faktörler sektörü olumsuz etkiliyor. TÜİK verilerine göre, 2020’de 20 milyon dolar olan ipek ithalatı 2023’te 27 milyon doları aşarken, ihracat 9 milyon dolardan 1,6 milyon dolara geriledi. Uzmanlar, sektördeki çöküşü durdurmak için teşvik mekanizmalarının güçlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.
www.tarımdasondakika.com
